Αγιογραφία: ότι πρέπει να γνωρίζετε

Αγιογραφία: ότι πρέπει να γνωρίζετε

Κατηγορία: Αγιορείτικη ζωή

Τι είναι η αγιογραφία;
Αγιογραφία είναι η τέχνη της απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών.
 
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση, η αγιογραφική εικόνα δεν στοχεύει σε μια ρεαλιστική αναπαράσταση ενός προσώπου αλλά έχει πρωτίστως πνευματική σημειολογία αφού μέσω αυτής μπορεί να επιτευχθεί μια σχέση ζωής με το Θεό και τους Αγίους Του. Η εικόνα δημιουργεί μια αίσθηση ζωντανής παρουσίας και φέρνει τον πιστό σε προσωπική σχέση και επαφή με την υπόσταση του εικονιζόμενου. Η αγιογραφία λοιπόν δε θεωρείται ως ένα απλό έργο τέχνης ή ένας θρησκευτικός πίνακας αλλά είναι ένα μέσο με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην αγιότητα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Βυζαντινής Αγιογραφίας;
Ο χαρακτήρας της Ορθόδοξης αγιογραφίας είναι σεμνός, κατανυκτικός, με πνευματικό και όχι σωματικό κάλλος. Τα άγια πρόσωπα εικονίζονται "εν αφθαρσία", με πνευματική και σωματική ρωμαλεότητα, με ανδρείο και γενναίο φρόνημα, με ευθύτητα. Η εικόνα είναι η σκάλα που μας ανεβάζει στον Ουρανό, αλλά και κατεβάζει τον Ουρανό στη γη. Είναι ένα σημείο συναντήσεως κτιστού και ακτίστου, παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, του "νυν" και "αεί".

Ποιες είναι οι ιδιότητες της Βυζαντινής Αγιογραφίας;
Η Βυζαντινή αγιογραφία:
1. Καταργεί το κοσμικό φως. Σε καμμία Ορθόδοξη εικόνα δεν αποδίδεται σκιά. Όλα ειναι φωτεινά και ευδιάκριτα, επειδή φωτίζονται από τον Ανέσπερο Ήλιο της Δικαιοσύνης, τον Χριστό.
2. Καταργεί τον κοσμικό χώρο και χρόνο. Η εικόνα διατηρεί τα ιστορικά στοιχεία και πλαίσια αυτού που απεικονίζει, αλλά δε δεσμεύεται από αυτό. Ο Τριαδικός Θεός είναι άχρονος και αχώρητος. Ο χώρος και ο χρόνος είναι ανθρώπινα μεγέθη. Έτσι, η ορθόδοξη αγιογραφία δε διστάζει να αποδεσμευτεί από τη φυσιοκρατική αντίληψη της κοσμικής τέχνης.
3. Καταργεί την προοπτική. Δεν τηρείται η φυσική τάξη των πραγμάτων. Αυτή η αντίστροφη προοπτική, δηλώνει το μυστικό βάθος της εικόνας, που είναι το σωτηριώδες έργο του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού.
  
Ποιος μπορεί να αγιογραφήσει;
Η αγιογραφία είναι μια τέχνη αλλιώτικη από τις άλλες. Απαιτεί μεράκι, ταλέντο, πολλή δουλειά αλλά και πίστη. Οι αγιογράφοι, εξάλλου, δεν υπογράφουν με το όνομά τους αλλά βάζουν μπροστά τη λέξη «χειρ», αναφερόμενοι στο χέρι που τους οδήγησε να δημιουργήσουν τις εικόνες.
Η πρόοδος του αγιογράφου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υπομονή και την επιμονή του
σε αυτήν την έξοχη εργασία, η οποία οφείλει να γίνεται όσο το δυνατόν συχνότερα και με την μεγαλύτερη δυνατή επιμέλεια. Ειδικά η δημιουργία νέων συνθέσεων, δηλαδή νέων θεμάτων, είναι αδύνατη χωρίς την πολύτιμη πείρα, η οποία αποκτάται μέσα από την πολυχρόνια μαθητεία και αντιγραφή των παλαιών ιερών Εικόνων...
Η θεολογία της εικόνας είναι πάρα πολύ ουσιαστική για να μπορεί κάποιος να αγιογραφήσει. Ο αγιογράφος δεν περιγράφει απλώς γεγονότα και τα αποτυπώνει όπως του ήρθε στο μυαλό. Η κάθε γραμμή που κάνει και χαράσσει είναι μια θεολογία, γιατί στην εικόνα ξεδιπλώνεται όλη η θεολογία των Πατέρων.

Ένας ζωγράφος δεν μπορεί να αγιογράφησει;
Φυσικά μπορεί, έχει το χάρισμα, αλλά πρέπει να ασχοληθεί, να μάθει κάποια μυστικά, να διαβάσει ή να πάει κοντά σε ένα μάστορα. Χρειάζεται- με μια λέξη- εμπειρία πάνω στην αγιογραφία. Είναι άλλα τα χρώματα της ζωγραφικής και άλλα τα χρώματα για την αγιογραφία. Η γνώση για την κατασκευή του «Φρέσκου» είναι απαραίτητη για την αγιογραφία και μόνο με εμπειρία κοντά σε αγιογράφο μαθαίνεται.

Πως λειτουργούν οι εικόνες;
Η εικόνα αποτελεί λατρευτικό μέσο. Αντικείμενο όχι λατρείας, αλλά σεβασμού. Η τιμή μεταβαίνει στο εικονιζόμενο πρόσωπο και όχι, φυσικά, στο ξύλο. Κατά τον εικονισμό ενός ιερού προσώπου αναπαρίσταται η υπόσταση του και όχι η φύση του, που είναι μοναδική.
Σκοπός του είναι να παρουσιάσει τα σεβάσματα και τις ευαγγελικές ρήσεις της Ορθοδοξίας απλά, κατανοητά, σεβαστικά. Χαλιναγωγεί τη φαντασία του όταν ζωγραφίζει, γιατί αυτή εγκυμονεί πλάνες και αιρέσεις. Επιχειρεί να μαλακώσει, να γλυκάνει, να χαλαρώσει την ψυχή από τη νεύρωση της καθημερινής βιοπάλης και να την οδηγήσει στην αυθόρμητη αναζήτηση του Θείου. Επιχειρεί να γεφυρώσει τον κόσμο του με αυτόν του πνευματικού. Βρίσκεται μετέωρος ανάμεσα στους δύο και καλεί τον πιστό να μεταμορφώσει τη ζωή του από θνητή, υλική και πεπερασμένη σε αθάνατη και αληθινή.

Ποια στοιχεία καθιστούν ιερή την εικόνα;
Η ιερότητα μιας εικόνας, δεν έχει καμία σχέση με τα υλικά με τα οποία είναι φτιαγμένη. Ένα πολύ μικρό μόνο ποσοστό συμμετοχής έχει αυτός που την φτιάχνει. Η ιερότητα της εικόνας ενεργοποιείται ουσιαστικά από την στιγμή που ο κάθε ένας από εμάς, θα την αποκτήσει και θα αποφασίσει να την βάλει στο σπίτι του. Οι δικές του σκέψεις, η δική του αγάπη και ο σεβασμός προς αυτήν, η δική του λαχτάρα να ωφεληθεί και η δική του χαρά που θα βάλει την εικόνα αυτή στο σπίτι του, είναι τα κυριότερα στοιχεία που θα ενεργοποιήσουν την ιερότητα κάθε εικόνας για να λειτουργήσει μέσω αυτής η Θεία Χάρις.
Το βασικό και ουσιαστικό χαρακτηριστικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι η χρήση, η τιμή και η προσκύνηση των ιερών εικόνων του Ιησού Χριστού, της Θεοτόκου και όλων των Αγίων. Διότι με αυτές εκφράζεται τόσον ο εγκόσμιος, όσον και ο υπερκόσμιος χαρακτήρας της. Την πραγματικότητα αυτή θέλησαν να τονίσουν οι εκκλησιαστικοί εκείνοι πατέρες, οι οποίοι ονόμασαν την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής «Κυριακήν της Ορθοδοξίας». Κατ’ αυτήν εορτάζεται η επέτειος της αποφασισθείσης αναστηλώσεως των ιερών εικόνων, κατό 843, σύμφωνα με την απόφαση της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου.
Βεβαίως την τιμή και προσκύνηση των ιερών εικόνων επιβάλλουν και υπαγορεύουν διάφοροι λόγοι.
Πρώτος είναι η ανάγκη να προσηλωθή η σκέψη και η ψυχή των πιστών στους αποδέκτες των προσευχών, των δεήσεων και των παρακλήσεών τους, αλλά και των αίνων και των ευχαριστιών τους, δηλαδή στους εικονιζόμενους Αγίους. Οι πιστοί προσευχόμενοι ενώπιον των ιερών εικόνων αναπαύονται ψυχικά, βλέποντες τις συγκεκριμένες μορφές των εικονιζομένων Αγίων, έστω και όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος «εν εσόπτρω και εν αινίγματι», και τούτο διότι έτσι αισθάνονται την παρουσία εκείνων στη μεσιτεία και στις πρεσβείες τους προς τον Θεόν και τους εμπιστεύονται στις δεήσεις και στα αιτήματα των προσευχών τους.
Δεύτερος ουσιαστικός λόγος είναι η μεγάλη διδακτική αξία των ιερών εικόνων, ως εκ της θέσεώς τους στους ιερούς ναούς και στη θεία λατρεία. Με αυτές διδάσκεται κάθε χριστιανός, πόσον επιβραβεύει ο Θεός και η Εκκλησία του όλους εκείνους, οι οποίοι έμειναν στη γή πιστοί στο θέλημά Του και αναδείχθηκαν άξιοι του σταυρικού θανάτου και του απολυτρωτικού έργου του Θεανθρώπου. Την επιβράβευση αυτή εκφράζουν στις εικόνες ιδιαίτερα ο φωτοστέφανος των Αγίων.
Τρίτος λόγος είναι η πολυμερής ιερότητα των ιερών εικόνων, η οποία απορρέει από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων σημαντικότεροι είναι η θέση των ιερών εικόνων στους ιερούς ναούς και τη θεία λατρεία, η θεολογική διδασκαλία της Εκκλησίας, ότι κάθε τιμή και προσκύνηση των ιερών εικόνων, «επί το πρωτότυπον διαβαίνει» και τα διάφορα ιστορικά θαύματα, τα οποία απεδόθησαν σε αυτές.
Ο προσευχόμενος ενώπιον των εικόνων αισθάνεται ότι βρίσκεται σε ένα ζωντανό προσωπικό διάλογο με τους εικονιζόμενους αγίους του Θεού. Η εικόνα θα μπορούσε να παρομοιασθεί με τον θεοφιλή διερμηνέα του διαλόγου αυτού και τον μεσάζοντα εκείνον, ο οποίος καθηλώνει όλη την ύπαρξη του προσευχομένου.
Ο γνωστός αγιογράφος Κωνσταντίνος Ξενόπουλος και η artionrate (διοργανώτρια εταιρεία της Έκθεσης προϊόντων Αγίου Όρους) παρουσιάζουν ένα σεμινάριο 24ωρών προσωπικής διδασκαλίας στην τεχνική της αγιογραφίας, εκφράζοντας έτσι όχι μόνο την βαθιά τους αγάπη για την αγιορείτικη παράδοση αλλά και την κοινή τους εκτίμηση για όσους υπηρετούν την υψηλή αυτή τέχνη, η οποία χαίρει διεθνούς αναγνώρισης. Η διοργάνωση απευθύνεται τόσο σε όσους θέλουν να εντρυφήσουν σε βάθος «παρά τω διδασκάλω» στα νάματα της βυζαντινής αγιογραφίας αλλά και σε όσους θέλουν να την προσεγγίσουν για πρώτη φορά.
Τα μαθήματα θα διεξαχθούν στις 29-30 Νοεμβρίου, 6-7 και 13-14 Δεκεμβρίου 2014 στο Ξενοδοχείο Makedonia Palace και στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα «Κλειώ».
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε στην ιστοσελίδα www.artionrate.com ή να επικοινωνήσετε με την «Έκθεση προϊόντων Αγίου Όρους» (τηλ: 2310456020, email: info@artionrate.com)

ΠΗΓΕΣ
•ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ  (http://agiografikesmeletes.blogspot.gr)                            
•ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (www.apostoliki-diakonia.gr)
•ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΡΗΤΗΣ “ΠΑΤΡΙΣ”  (www.patris.gr)
•http://eikones.webs.com/
•www.agrinionews.gr
•http://users.otenet.gr/~mystakid/
ΠΗΓΉ 

Υγ. Ώρα 1;09 Μη παίζοντας με τον τίτλο, όσο είναι αυτό το θέμα: Σεβασμός.